Αριθμός 3127/1988
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Δ'

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 19 Απριλίου 1988 με την εξής σύνθεση: Κ. Λασσαδός, Πρόεδρος του Τμήματος, Β. Μποτόπουλος, Τ. Τζεβελεκάκης, Χρ. Γεραρής, Γ. Δεληγιάννης, Σύμβουλοι, Μ. Βροντάκης και Κ. Μενουδάκος, Πάρεδροι. Γραμματέας ο Μιχ. Καλαντζής.

Γ ι α  να δικάσει την από 26 Μαρτίου 1986 αίτηση:

Τ ο υ  Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία "Ιερά Μητρόπολις Αττικής" που εδρεύει στη Κηφισιά (οδός Γρ. Λ., αριθμός 32, το οποίο παρέστη με τους δικηγόρους Ζ.Δ. (Α.Μ. 2454/88) και Ε.Μ. (Α.Μ. 647/88) που τους διόρισε με ειδικό πληρεξούσιο,

κ α τ ά  του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, ο οποίος παρέστη με τον Πάρεδρο της Διοικήσεως Σπ. Σκουτέρη,

τ ο υ  παρεμβαίνοντος Κ. Κ., Μητροπολίτου Ιεράς Μητροπόλεως Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών Ωρωπού και Φ., με την ιδιότητά του αυτή αλλά και προσωπικά, κατοίκου Φ. Αττικής στην Ιερά Κοινοβιακή Μονή των Αγίων Κ. και Ι., ο οποίος παρέστη με
τους δικηγόρους Θ.Θ.  (Α.Μ. 1498/88) και Κ. Τσιρίκο (Α.Μ. 6236/88) που τους διόρισε με ειδικό πληρεξούσιο.

Με την αίτηση αυτή ο αιτούσα Ιερά Μητρόπολη, επιδιώκει να ακυρωθεί η 783/1985 άδεια οικοδομής της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητού, Συμβούλου Γ. Δεληγιάννη.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τους πληρεξουσίους της αιτούσας Ιεράς Μητροπόλεως, οι οποίοι ανέπτυξαν και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησαν να γίνει δεκτή η αίτηση, τους πληρεξουσίους των παρεμβαινόντων και τον
αντιπρόσωπο του Υπουργού, οι οποίοι ζήτησαν την απόρριψή της.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη κ α ι

Α φ ο ύ  μ ε λ έ τ η σ ε  τ α  σ χ ε τ ι κ ά  έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε  κ α τ ά  τ ο  ν ό μ ο

Επειδή με την κρινόμενη αίτηση για την οποία καταβλήθηκαν τα νόμιμα τέλη (υπ' αριθ. 8534718 και 8534719/1986 διπλότυπα του Ταμείου Δικαστικών Εισπράξεων Αθηνών) και το παράβολο (υπ' αριθ. 342357 και 276639/1986 γραμμάτια παραβόλου του Δημοσίου), ζητείται η ακύρωση της υπ' αριθμ. 723/1985 αδείας του Πολεοδομικού Γραφείου Κ. της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής με την οποία επιτράπηκε στην Μονή Αγίου Κ. της Ιεράς Μητροπόλεως Φ. και Ωρωπού των γνησίων ορθοδόξων Χριστιανών (Παλαιοημερολογιτών) η ανέγερση ναού της θρησκευτικής αυτής κοινότητας στη συνοικία "Παλάτια" της περιοχής Ωρωπού. Επειδή παραδεκτώς και νομοτύπως παρεμβαίνει για να διατηρηθεί η ισχύς της προσβαλλόμενης πράξεως ο Μητροπολίτης της πιο πάνω Μητροπόλεως Κ. Κ.

Επειδή ο αιτών Μητροπολίτης Αττικής Δ. έχει έννομο συμφέρον για την προσβολή κάθε πράξεως που ανάγεται στην εκκλησιαστική τάξη στην περιφέρειά του (άρθρ. 29 παρ. 1 Ν. 590/1977), την οποία ενδιαφέρει η ίδρυση του πιο πάνω ναού, εν όψει και της θέσεως που, παρέχει το Σύνταγμα στην θρησκεία της μεγάλης πλειονότητας των Ελλήνων αναγνωρίζοντάς την σαν επικρατούσα (ΣτΕ 2058/1957, 2274/1962, 996/1970 κ.α.).
Επειδή από κανένα στοιχείο του φακέλλου δεν συνάγεται γνώση της προσβαλλόμενης πράξεως από τον αιτούντα σε χρόνο που να καθιστά εκπρόθεσμη την κρινόμενη αίτηση, γι' αυτό είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι αντίθετοι ισχυρισμοί του παρεμβαίνοντος. Συνεπώς, η αίτηση αυτή, που ασκήθηκε παραδεκτώς, πρέπει να εξετασθεί στην ουσία.

Επειδή, σύμφωνα με πάγια νομολογία του Δικαστηρίου τούτου, το άρθρο 13 του ισχύοντος Συντάγματος κατοχυρώνει το ατομικό δικαίωμα των οπαδών των διαφόρων θρησκευτικών δοξασιών να ασκούν ελεύθερα και ανεμπόδιστα την λατρεία με τις προϋποθέσεις που ορίζονται σ' αυτό και συνίστανται στον χαρακτήρα της θρησκευτικής δοξασίας σαν γνωστής και όχι κρύφιας, την μη προσβολή της δημόσιας τάξεως ή των χρηστών ηθών και την μη άσκηση προσηλυτισμού. Οι συνταγματικές αυτές διατάξεις δεν αποκλείουν στο νομοθέτη να ιδρύσει δέσμια διοικητική διαδικασία για την διαπίστωση της συνδρομής των πιο πάνω προϋποθέσεων από την οποία να απορρέει αντίστοιχη υποχρέωση για την χορήγηση ή μη της ζητούμενης άδειας ιδρύσεως ή λειτουργίας ναού ή ευκτήριου οίκου. (ΣτΕ 4260/1985, 1211, 4305/1986, 685, 1121-2, 3590/1987 κ.α.).

Επειδή στο άρθρο 1 του Α.Ν. 1672/1939 "Περί τροποποιήσεως του Αναγκαστικού Νόμου 1363/1938 "περί κατοχυρώσεως διατάξεων των άρθρων 1 και 2 του εν ισχύϊ Συντάγματος" (ΦΕΚ 305)ορίζονται ότι: "Δια την ανέγερση ή λειτουργίαν Ναού οιουδήποτε δόγματος προαπαιτείται άδεια της οικείας ανεγνωρισμένης εκκλησιαστικής αρχής και του Υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, κατά τα δια Βασιλικού Διατάγματος εκδιδομένου προτάσει του Υπουργού Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, ειδικώτερον καθορισθησόμενα". Επί τη βάσει των διατάξεων του άρθρου αυτού εκδόθηκε το από 20.5/2.6.1939 β.δ/μα (ΦΕΚ 220)
στο άρθρο 1 του οποίου ορίζονται τα εξής: "1. Δια την έκδοση της υπό της παρ. 1 του άρθρ. 1 του Α. Νόμου υπ' αριθ. 1672/1939 προβλεπομένης αδείας προς ανέγερσιν ή λειτουργίαν Ναών, μη υπαγομένων εις τας διατάξεις της εκάστοτε κειμένης περί Ναών εφημερίδων της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ελλάδος Νομοθεσίας,
απαιτούνται, τα εξής: α) ... β) ... γ) Η οικεία Αστυνομική Αρχή αποφαίνεται επί της αιτήσεως ητιολογημένως ...". Οι διατάξεις αυτές που ρυθμίζουν τις προϋποθέσεις και την διαδικασία ιδρύσεως και λειτουργίας ναών και ευκτηρίων οίκων των άλλων, εκτός από την επικρατούσα θρησκεία, θρησκευτικών δοξασιών,
ερμηνευόμενες με την πιο πάνω έννοια, βρίσκονται σε αρμονία με το άρθρο 13 του Συντάγματος (ΣτΕ 231/1970, 371, 1942/1973, 200/1974, 4936/1977 κ.α.). Ειδικότερα η "άδεια" της οικείας ανεγνωρισμένης εκκλησιαστικής αρχής" που προβλέπεται από την πιο πάνω διάταξη έχει τον χαρακτήρα, όχι εκτελεστής διοικητικής πράξεως, αλλ' απλώς προπαρασκευαστικής διαπιστωτικής ενέργειας από το όργανο της επικρατούσας θρησκείας, που βρίσκεται πιο κοντά προς τις τοπικές θρησκευτικές συνθήκες, η γνώμη του οποίου δεν δεσμεύει τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και θρησκευμάτων που έχει την αποφασιστική αρμοδιότητα για την ίδρυση ναού ή ευκτήριου οίκου (ΣτΕ 721/1969). Έτσι για την ίδρυση ναού οποιουδήποτε δόγματος απαιτείται, πριν από την έκδοση της σχετικής οικοδομικής άδειας, που χορηγείται από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία και όχι από τον ΟΔΕΠ, όπως
αβασίμως υποστηρίζει ο αιτών επικαλούμενος το άρθρο 47 παρ. 2 του Ν. 590/1977 (ΦΕΚ 146) που έχει εφαρμογή μόνο για ναούς της επικρατούσας θρησκείας, εγκριτική πράξη του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων μετά από απλή γνώμη του οικείου οργάνου της επικρατούσας θρησκείας. Περαιτέρω σύμφωνα με την γνώμη που επικράτησε στο Τμήμα οι πιο πάνω διατάξεις του άρθρου 1 του Α.Ν. 1672/1939 και του εκτελεστικού του από 20.5/2.6.1939 β.δ/τος εφαρμόζονται κατά το πνεύμα του Νομοθέτη όπως σαφώς προκύπτει από την αιτιολογική έκθεση του Ν. 1673/1939, όπου επισημαίνεται η ανάγκη ενασκήσεως κρατικής εποπτείας σε όλες ανεξαιρέτως τις θρησκευτικές δοξασίες, όχι μόνο όταν πρόκειται να ιδρυθεί ναός άλλου δόγματος αλλά σε κάθε περίπτωση ιδρύσεως ναού από οπαδούς οποιασδήποτε
αναγνωρισμένης θρηκευτικής κοινότητας, όπως είναι και οι παλαιοημερολογίτες. Η άποψη αυτή ενισχύεται από τον συνδυασμό και την αντιπαραβολή των πιο πάνω διατάξεων προς το άρθρο 41 παρ. 1 του Α.Ν. 1369/1938 "περί Ιερών Ναών και
Εφημερίων" (ΦΕΚ 317), που αφού αντικαταστάθηκε από το άρθρο 24 του Α.Ν. 2200/1940, επανήλθε σε ισχύ με το άρθρο 9 του Π.Δ/τος 586/1941 (ΦΕΚ 350) που κυρώθηκε με την υπ' αριθ. 184/1946 Π.Υ.Σ. (ΦΕΚ 112) και ήδη ισχύει, το οποίο τάσσει την ίδια διαδικασία για την ίδρυση οποιουδήποτε ναού, συμπεριλαμβανομένων και των ναών της επικρατούσας θρησκείας (ΣτΕ 1731/1971). Συνεπώς, σύμφωνα με την γνώμη αυτή πρέπει να ακυρωθεί η προσβαλλόμενη άδεια εφ' όσον δεν προηγήθηκε πράξη του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, εγκριτική της ιδρύσεως του εν λόγω ναού μετά από απλή γνώμη του οικείου οργάνου της κρατούσας θρησκείας. Αν και κατά την γνώμη δύο μελών του Δικαστηρίου με αποφασιστική ψήφο, στην οποία προσχώρησε και ένα μέλος με συμβουλευτική ψήφο οι πιο πάνω διατάξεις του άρθρου 1 του Α.Ν. 1672/1939, που τάσσουν περιορισμούς στην άσκηση του ατομικού δικαιώματος της ελευθερίας της λατρείας, πρέπει να ερμηνευθούν σύμφωνα με το γράμμα τους, που αναφέρεται σε ναούς οποιουδήποτε δόγματος. Έτσι δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της η ίδρυση ναού από
παλαιοημερολογίτες αφού δεν είναι οπαδοί άλλου δόγματος, διαφορετικού από την επικρατούσα θρησκεία, δεδομένου ότι οι διαφορές τους με αυτήν δεν είναι δογματικές αλλ' ανάγεται αποκλειστικά στο ημερολόγιο. Συνεπώς νομίμως, κατά την γνώμη αυτή, εκδόθηκε η προσβαλλόμενη άδεια χωρίς να προηγηθεί η τήρηση της πιο πάνω διαδικασίας, γι' αυτό πρέπει να απορριφθεί η κρινόμενη αίτηση. Εν όψει όμως της σπουδαιότητας του θέματος αυτού το Τμήμα κρίνει ότι πρέπει, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 2 εδ. β' του Ν.Δ/τος 170/1973, όπως αντικαταστάθηκε από το
άρθρο 16 του Ν. 702/1977 (ΦΕΚ 268), να παραπεμφθεί η υπόθεση αυτή στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας και να ορισθεί ως εισηγείται ο Σύμβουλος Γ. Δ.

Δ ι α  τ α ύ τ α

Παραπέμπει την προκειμένη υπόθεση στην Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Ορίζει ως Εισηγητή τον Σύμβουλο Γ. Δ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 28 Απριλίου 1988 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 1ης Ιουλίου 1988.
Ο Πρόεδρος του Δ' Τμήματος

Ο Γραμματέας