Αριθμός 3636/1999

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Ε'

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του την 3 Μαρτίου 1999 με την εξής σύνθεση: Μ. Δεκλερής, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Ε Τμήματος, Κ. Μενουδάκος, Σ. Ρίζος, Α. Θεοφιλοπούλου, Ν. Ρόζος, Σύμβουλοι, Μ. Καραμανώφ, Ι. Καπελούζος, Πάρεδροι. Γραμματέας η Γ. Σακελλαρίου, Γραμματέας του Ε Τμήματος.

Δ ι α να δικάσει την από 23 Απριλίου 1992 αίτηση :

τ ο υ Κοινωφελούς Ι. με την επωνυμία "Ι. Σ. Χ. Κ. Ε. Χ. - Π. ", που εδρεύει στην Αθήνα (Α. 4), το οποίο παρέστη με τον δικηγόρο Σ. Γασπαρινάτο (Α.Μ. 1119), που τον διόρισε με πληρεξούσιο,

κ α τ ά  του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, ο οποίος παρέστη με την Μεταξία Ανδροβιτσανέα, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,

κ α ι  κατά του παρεμβαίνοντος Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία "Χ. Α. Ε. Ι. Ο. Ο. ", που εδρεύει στην Αθήνα (Η. 8), το οποίο παρέστη με τον δικηγόρο Νικ. Τσούτσα (Α.Μ. 9234), που τον διόρισε ο Ν. Σύμβουλος του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου.

Με την αίτηση αυτή το αιτούν Ίδρυμα ζητεί να ακυρωθεί η Β1/125/19.2.1992 απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ 138/2.3.92) και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως. Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητή, Συμβούλου Σ. Ρίζου. Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο του αιτούντος Ι., ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση, τον πληρεξούσιο του παρεμβαίνοντος και την αντιπρόσωπο του Υπουργού, οι οποίοι ζήτησαν την απόρριψή της. Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη, σε αίθουσα του Δικαστηρίου,

Ε ί δ ε  τ α  σ χ ε τ ι κ ά  έ γ γ ρ α φ α  κ α ι  ε σ κ έ φ θ η  κ α τ ά  τ ο ν  ν ό μ ο

1. Επειδή, για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως κατεβλήθησαν τα νόμιμα τέλη και το παράβολο (αριθμοί γραμματίων 489602-3/92 και 1982452, 4187298/92).

2. Επειδή, με την ως άνω αίτηση ζητείται η ακύρωση της υπ' αριθμ. Β1/125/19.2.1992 αποφάσεως του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ Β 138), με την οποία απεφασίσθη η παύση λειτουργίας της Χαροκοπείου Ανωτάτης Σχολής Οικιακής Οικονομίας (ΧΑΣΟΟ) εν όψει της προηγηθείσης ιδρύσεως του Χαροκοπείου Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Οικιακής Οικονομίας με το άρθρο 9 του ν. 1894/1990 (όπως ετροποποιήθη με το άρθρο 17 του ν. 1966/1991).

3. Επειδή, η υπόθεση παρεπέμφθη στο Ε Τμήμα λόγω αρμοδιότητος με την 4643/97 απόφαση του Δ Τμήματος.

4. Επειδή, το αιτούν ίδρυμα συσταθέν με την από 4.2.1981 διαθήκη της Ευανθίας Χαροκόπου-Πετρούτση και εγκριθέν με το από 6.12.1982 Π. Δ/γμα (ΦΕΚ Β 46), είχε ως σκοπούς την χορήγηση υποτροφιών σε πτυχιούχους της ανωτέρω Σχολής καθώς και την διάθεση χρημάτων για την συντήρηση των κτιρίων του εν Καλλιθέα συγκροτήματος. Ως εκ τούτου είναι εύλογο το ενδιαφέρον του για τον τρόπο οργανώσεως της Σχολής και συνεπώς έχει έννομο συμφέρον στην άσκηση της κρινομένης αιτήσεως.

5. Επειδή, με πρόδηλο έννομο συμφέρον παρεμβαίνει υπέρ του κύρους της προσβαλλομένης αποφάσεως το Χαροκόπειο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Οικιακής Οικονομίας.

6. Επειδή, με δήλωση επ' ακροατηρίου του πληρεξουσίου δικηγόρου του, το αιτούν ίδρυμα παραιτήθηκε από τους περιεχόμενους στα στοιχεία Α και Γ του δικογράφου λόγους ακυρώσεως.

7. Επειδή, στο άρθρο 109 παρ. 1 του Συντάγματος ορίζονται τα εξής: "Δεν επιτρέπεται η μεταβολή του περιεχομένου ή των όρων διαθήκης, κωδικέλλου ή δωρεάς κατά τας διατάξεις αυτής υπέρ του Δημοσίου ή υπέρ κοινωφελούς σκοπού". Στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου ορίζονται η διαδικασία και οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες επιτρέπεται εξαιρετικώς, κατά παρέκκλιση από τους ορισμούς της διαθήκης ή της δωρεάς, η επωφελέστερη αξιοποίηση ή εκμετάλλευση της περιουσίας που έχει διατεθεί για τέτοιο σκοπό. Ανάλογες διατάξεις περιείχε το Σύνταγμα του 1952 (άρθρο 106) και το Σύνταγμα του 1927 (άρθρο 20). Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής η συνταγματική προστασία εκτείνεται αφ' ενός στον οριζόμενο με την διαθήκη ή τη δωρεά σκοπό αφ' ετέρου και στον τρόπο διοικήσεως του τυχόν συνιστωμένου ιδρύματος, ούτως ώστε να αποκλείονται επεμβάσεις εκ μέρους του Κράτους που μεταβάλλουν τον σκοπό ή τον τρόπο εκπληρώσεως του σκοπού, όπως αυτοί ορίσθηκαν από τους διαθέτες ή τους δωρητές (Σ.τ.Ε. 2059/1961, 1689/1962, 400/1986, 508/1987, 1718/1990 κ.α.). Εξ άλλου η συνταγματική αυτή προστασία δεν περιορίσθηκε μόνον στις μετά την ισχύ του Συντάγματος 1927 διατιθέμενες ή δωρούμενες περιουσίες αλλ' επεξετάθη και στις πρό του Συντάγματος αυτού διατεθείσες ή δωρηθείσες (Σ.τ.Ε. 4/1991).

8. Επειδή εν προκειμένω από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Με την από 20.4.1910 μυστική διαθήκη του (δημοσιευθείσα την 8.11.1991) ο Παναγής Χαροκόπος του Αποστόλου διέθεσε ακίνητο εκτάσεως περίπου 20.000 τετρ. μέτρων, κείμενο στην Καλλιθέα, όπως και χρηματικό ποσό για την σύσταση ιδρύματος που θα έφερε το όνομα "Χαροκόπειος Οικοκυρική και Επαγγελματική Σχολή". Στο ακίνητο θα ανεγείροντο τα κατάλληλα οικοδομήματα για την στέγαση της Σχολής, η οποία θα είχε ως αποστολή την εκπαίδευση ελληνίδων νεανίδων ως διδασκαλισσών της οικοκυρικής σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Στην διαθήκη οριζόταν ότι το ίδρυμα θα έπρεπε να λειτουργεί σύμφωνα με το Καταστατικό, τον Κανονισμό και τα Προγράμματα, τα οποία είχε ο ίδιος διαθέτης συντάξει. Στα άρθρα 5 και 6 του Καταστατικού καθορίζονται τα αφορώντα στη Διοίκηση της Σχολής. Το Διοικητικό Συμβούλιο απαρτίζεται από πέντε (5) μέλη υπό την προεδρία της Πριγκηπίσσης (τότε) Σοφίας: από ένα μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εκλεγόμενο από την πριγκίπισσα Σοφία, από τον αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου, από τον εκάστοτε Γεν. Γραμματέα του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, από ένα καθηγητή της Παιδαγωγικής και από τον αδελφό του ιδρυτού Σπύρο Χαροκόπο, ο οποίος θα εδικαιούτο να υποδεικνύει τον διάδοχό του. Στο ακροτελεύτιο άρθρο του Καταστατικού ορίσθηκε ότι "τα θεμελιώδη άρθρα 1-7 κλπ. ουδαμώς ουδέποτε επιτρέπεται να μεταβληθώσι ... Εν πάση όμως περιπτώσει δέον να τηρηθή απαρεγκλίτως ο αρχικός χαρακτήρ και ο σκοπός της Σχολής βελτιουμένης της οργανώσεως αυτής ...". Με το από 28.2.1914 Β. Δ/γμα (Α 53/4.3.1914) εγκρίθηκε η ανέγερση και λειτουργία "... Σχολής Οικοκυρικής και Επαγγελματικής των θηλέων υπό το όνομα "Χαροκόπειος Σχολή", κατά τους υπό της διαθήκης και του κωδικέλλου καθοριζομένους όρους, κανονισμούς και προγράμματα και κατά το συνταχθησόμενον και εγκριθησόμενον σχέδιον οικοδομής". Η Σχολή ελειτούργησε το πρώτον το έτος 1929 βάσει του Ν. 4360/1929 (ΦΕΚ Α 290), ο οποίος μεταξύ άλλων όρισε τα προσόντα του διδακτικού προσωπικού (άρθρο 7) καθώς και την φύση της σχέσεώς του ως δημοσιοϋπαλληλικής (άρθρο 10). Ο ίδιος νόμος μετέβαλε την σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου με την προσθήκη τριών μελών, προερχομένων από το κληροδότημα Χριστοδούλου Ευθυμίου και ενός μέλους αντιπροσώπου της Εθνικής Τραπέζης. Με τον Ν. 9623/1930 (ΦΕΚ Α 143) μετεβλήθη ριζικώς η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου (άρθρο 5) ενώ με τον Ν. 6205/1934 (ΦΕΚ Α 242) η σχολή μετονομάσθηκε σε "Χαροκόπειο Ανωτέρα Οικοκυρική Σχολή", προβλέφθηκε η ρύθμιση με Π.Δ/γμα θεμάτων σχετικών με τις εγγραφές, εισιτήριες, προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις κλπ. (άρθρο 2) και ρυθμίσθηκε λεπτομερώς η κατάσταση του διδακτικού προσωπικού. Ειδικότερα για το διδακτικό προσωπικό προβλέφθηκε ότι οι μεταβολές της καταστάσεώς του (προαγωγές, μεταθέσεις, ποινές κλπ.) γίνεται σύμφωνα με την νομοθεσία την ισχύουσα για τους λειτουργούς της Μέσης Εκπαιδεύσεως (άρθρο 4). Τέλος, με τον Ν. 1785/1951 (ΦΕΚ Α 124) "ιδρύεται", κατά τροποποίηση των προηγουμένων νομοθετημάτων, από το σχολικό έτος 1950-1951 Ανωτάτη Σχολή Οικιακής Οικονομίας που θα φέρει το όνομα "Χαροκόπειος Ανωτάτη Σχολή Οικιακής Οικονομίας", η οποία στεγάζεται και λειτουργεί στο εν Καλλιθέα Μέγαρο του Κληροδοτήματος Χαροκόπου (άρθρο 1). Σκοπός της Σχολής παρέμενε ο ίδιος, δηλαδή "... η μόρφωσις Καθηγητριών της Οικιακής Οικονομίας ...". Στον ίδιο νόμο προεβλέφθησαν λεπτομερώς τα της καταστάσεως του προσωπικού, το οποίο έχει την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου, εποπτεύεται δε από υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας. Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου μεταβάλλεται και πάλιν (άρθρο 8), αποτελείται δε από πέντε μέλη εκ των οποίων μόνον το ένα υποδεικνύεται από την οικογένεια Χαροκόπου. Ρητώς ορίζεται ότι η Σχολή υπάγεται στην αρμοδιότητα της Διευθύνσεως Μέσης Εκπαιδεύσεως του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας. Για τα οικονομικά της Σχολής αρμόδιο είναι το Σχολικό Ταμείο, του οποίου ο έλεγχος, κατά τον ρητό ορισμό του νόμου (άρθρο 9 παρ. 3) "διενεργείται κατά τα ισχύοντα περί Νομικών προσώπων Δημοσίου Δικαίου". Επακολούθησε ο Ν. 1894/1990, άρθρο 9 (όπως ετροποποιήθη με τον ν. 1966/1991, άρθρο 17) ο οποίος προέβλεψε την ίδρυση Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος με τον χαρακτήρα του Ν.Π.Δ.Δ. και ονομασία "Χαροκόπειο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Οικιακής Οικονομίας", παρέσχε δε εξουσιοδοτήσεις για την έκδοση υπουργικών αποφάσεων, με τις οποίες θα καθορίζετο ο χρόνος παύσεως λειτουργίας της Χαροκοπείου Ανωτάτης Σχολής Οικιακής Οικονομίας και η μεταβίβαση της περιουσίας της στο νέο Α.Ε.Ι. Βάσει αυτών εξεδόθη η προσβαλλόμενη πράξη.

9. Επειδή, από τα ανωτέρω εκτεθέντα συνάγονται τα εξής: Με την διαθήκη του Χαροκόπου και το οικείο Καταστατικό καθορίσθηκε με σαφήνεια ο τρόπος διοικήσεως του Ιδρύματος και η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου. Ως προς την μορφή του ιδρύματος ως ν.π.ι.δ. ή ν.π.δ.δ. ο διαθέτης δεν φαίνεται να εξέφρασε σαφώς τη βούλησή του. Από την αρχή της λειτουργίας της Σχολής, δηλαδή από τον Νόμο του 1929 και μετά ο νομοθέτης παρενέβη και αφ' ενός ετροποποίησε την σύνθεση του Δ.Σ. κατά παράβαση της εκπεφρασμένης βουλήσεως του διαθέτη αφ' ετέρου διεμόρφωσε το καθεστώς της Σχολής κατά τους κανόνες της δημοσίας υπηρεσίας. Ειδικότερα, ερρύθμισε τα του προσωπικού της κατά όμοιο τρόπο με το της δημοσίας εκπαιδεύσεως, προέβλεψε διορισμό του Δ.Σ. από το Υπουργείο Παιδείας και εποπτεία στα οικονομικά όπως των ν.π.δ.δ., εν γένει δε άμεση υπαγωγή στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας. Έτσι όμως η Χαροκόπειος Σχολή μετήχθη στη σφαίρα της δημοσίας υπηρεσίας και ελειτούργησε ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, τον χαρακτήρα δε αυτόν είχε οπωσδήποτε κατά τον χρόνο που η Ευανθία Χαροκόπου συνέταξε την διαθήκη της (4.2.1981) και τον χρόνο που εδημοσιεύθη το εγκριτικό του αιτούντος ιδρύματος Διάταγμα (3.2.1983). Συνεπώς, όλοι οι ισχυρισμοί με τους οποίους προβάλλεται ότι, κατά παράβαση του άρθρου 109 του Συντάγματος, η μεταβολή της Χαροκοπείου Σχολής σε ν.π.δ.δ. και η αλλοίωση του τρόπου διοικήσεως επήλθε με τον νόμο του 1990 και την προσβαλλόμενη πράξη και ότι, κατά παράβαση του άρθρου 17 του Συντάγματος μετεβιβάσθη η περιουσία της στο νέο ν.π.δ.δ. είναι απορριπτέοι ως άνευ εννόμου συμφέροντος προβαλλόμενοι. Διότι οι μεταβολές αυτές, ανεξαρτήτως του εάν εκωλύοντο από τις ως άνω συνταγματικές διατάξεις (πρβλ. Σ.τ.Ε. 1689/1962, 1310/1983, 123/1987, 4/1991, Π.Ε. 680/1963, 27/1985), είχαν προηγηθεί και ήσαν εν γνώσει της διαθέτιδος, η οποία στην ως άνω διαθήκη της ουδόλως αναφέρεται στην φύση της Σχολής ως ν.π.ι.δ. ή στον τρόπο της διοικήσεώς της. Ορίζει μόνο, με ειδική διάταξη της διαθήκης ότι το συνιστώμενο ίδρυμα θα παύσει να παρέχει υποτροφίες και διάφορες ενισχύσεις στη Χαροκόπειο Σχολή (συντήρηση κτιρίων), εφ' όσον το Κράτος ήθελε απαλλοτριώσει τα ακίνητα της Σχολής στην Καλλιθέα για άλλους σκοπούς, πράγμα το οποίον εν προκειμένω δεν συνέβη. Με τα δεδομένα αυτά η κρινόμενη αίτηση πρέπει να απορριφθεί και να γίνει δεκτή η παρέμβαση.

Δ Ι Α  Τ Α Υ Τ Α

Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση. Διατάσσει την κατάπτωση του παραβόλου. Δέχεται την παρέμβαση. Επιβάλλει στο αιτούν ίδρυμα την δικαστική δαπάνη του Δημοσίου εκ δραχμών δέκα τεσσάρων χιλιάδων (14.000) και του παρεμβαίνοντος Α.Ε.Ι. εκ δραχμών δέκα εννέα χιλιάδων εξακοσίων (19.600). Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα την 1 Απριλίου 1999 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 15ης Νοεμβρίου 1999.